“We zijn bang”, zeggen de Balten
woensdag 3 sep 2014, 09:12 (NOS.nl)
“Wij weten wat het is om onderdrukt te worden”Dennis Jarvis / Flickr.com / Creative Commons by-nc-sa
Door verslaggever Bert van Slooten
De Baltische staten zijn blij dat de Amerikaanse president Obama vandaag op bezoek komt, voorafgaand aan de NAVO-top. De Russen houden aan de andere kant van de grens de laatste tijd geregeld militaire oefeningen. De spanningen in Estland, Letland en Litouwen met een aanzienlijke Russische minderheid lopen op.
Angst
Iedereen die we aanspreken kijkt eerst schuw om zich heen. “Ik wil best praten over de Russen, maar ik moet zeker weten dat er geen Russen in de buurt zijn.” De serveerster in de havenstad Klaipeda is duidelijk. Ze heeft het niet zo op de oosterburen van haar land Litouwen.
Klaipeda was tot voor de onafhankelijkheid begin jaren 90 een verboden stad. Het was een van die steden aan de kust waar de Sovjets hun vloot hadden liggen. Nu liggen er een paar NAVO-schepen en vooral veel cruiseschepen die de toeristen en het geld komen brengen.
“We zijn bang”, zegt de serveerster. “We maken ons grote zorgen dat de Russen weer komen.” Ze is niet de enige met angst. Op reis door de Baltische staten valt op dat de inwoners van Estland, Letland en Litouwen niets moeten hebben van de voormalige bezetter.
De sporen in het land van bijna een halve eeuw overheersing zijn nog steeds zichtbaar. Flatgebouwen op het platteland doemen opeens op. Het zijn plekken waar de uit Rusland afkomstige werkers werden gehuisvest.
Naargeestig
In het oosten van Estland, de meest noordelijke Baltische staat, is een kleine segregatie aan de gang. Er zijn bijna complete Russische dorpen en plekken die vrijwel geheel Ests zijn. Als we vragen waar we het best boodschappen kunnen doen, krijgen we het advies om maar niet naar de winkels in bepaalde dorpen te gaan. “Daar zitten de Russen”, zeggen de bewoners.
Bij de winkels in de Russische dorpen hangt inderdaad een naargeestige sfeer. Er hangen veel jongeren met wodka rond. De werkloosheid is er hoog. De sympathie voor Poetin is hier groot. De Russisch sprekende Esten willen wel in discussie om uit te leggen dat Poetin het beste voor heeft met alle Russen.
De Esten, maar ook de Letten gaan die discussie liever uit de weg. Ze zijn trots op hun land, trots op hun bevrijding en trots dat ze op eigen kracht onder het juk van Moskou vandaan zijn gekomen. Ze willen het broze evenwicht niet onder druk zetten.
Oud-premiers
Bij een groot festival, een soort Lowlands van de Baltische staten, wordt het debat wel gevoerd door de politiek. Tijdens een discussie stellen oud-premiers van Estland hun landgenoten gerust. Ze stellen dat Poetin een monster creëert door te hameren op het zelfbeschikkingsrecht van alle Russen waar ook ter wereld.
Ze suggereren dat dit als een boemerang terugkomt en zal zorgen voor afscheidingsbewegingen in Rusland zelf. Het publiek klapt luid.
“Nooit meer”
Het bezoek van Obama voorafgaand aan de NAVO-top beschouwen de landen als de ultieme bevestiging dat ze niet in de steek worden gelaten. Een ondernemer legt uit dat hij het lot van zijn land vreest als Poetin de touwtjes in handen krijgt. “Als die gek zijn gang gaat, komt hij gewoon.” De naam van de Russische president noemt hij niet.
Het gaat juist weer de goede kant op met de economie in de drie landen. De crisis lijkt langzaam achter de horizon te verdwijnen. In Letland hebben ze sinds een half jaar de euro. Maar door de sancties kan dat prille herstel zomaar verdwijnen.
Toch zijn de Baltische staten overtuigd van het nut van sancties tegen Rusland. “Wij weten wat het is om onderdrukt te worden. Dat willen we nooit meer meemaken”.
F-16’s
Nederlandse F-16-vliegtuigen gaan de komende tijd surveilleren in het luchtruim. Ondertussen houden de Baltische staten zelf al oefeningen aan de grens met Rusland. We rijden toevallig door zo’n oefening heen. Met volle bepakking, geweer in de aanslag, rukken militairen op. Even verderop kruipen anderen langs de weg, liggend in een soort greppel. Als we afslaan zien we een goed gecamoufleerd militair basiskamp. Stoppen om wat te vragen is er niet bij, we moeten doorrijden.
